قرارداد سه‌جانبه

کدخبر: ۱۰۹۸
نهم بهمن ماه ۱۳۲۰ قرارداد سه‌جانبه ایران، روسیه و بریتانیا پس از اشغال ایران از سوی این دو کشور امضا شد. انگلیسی‎ها در تکمیل اقدامات طراحی‌شده خود، روس‎ها را نیز متقاعد کردند که با انعقاد قراردادی با ایران، می‎توانند نیروهای نظامی خود را شامل چندین لشکر از ایران خارج و به جبهه مقابله با آلمان‎ها منتقل کنند و مسوولیت حفظ نظم در سراسر ایران را به نیروهای انگلیسی بسپارند. در همان زمان نخست‎وزیر انگلیس به استالین، رهبر شوروی نوشت:
قرارداد سه‌جانبه

«تنها نفعی که ایران برای ما دارد این است که به ما اجازه می‎دهد سدی در برابر پیشروی آلمان‎ها به طرف مشرق ایجاد کنیم و سپس کمک‎های لازم به شما را به منطقه دریای خزر برسانیم. اگر شما می‎خواهید از پنج یا شش لشکری که در ایران دارید برای جنگ در جبهه روسیه استفاده کنید ما مسوولیت حفظ نظم را در سراسر ایران و بهبودی وضع راه‌های این کشور به عهده می‎گیریم.

من از طرف بریتانیا قول می‎دهم که ما با قبول این مسوولیت به هیچ‌وجه قصد نداریم چه در هنگام جنگ و چه پس از آن امتیازاتی در ایران به ضرر دولت شوروی برای خود به‌دست آوریم.» محمدرضا پهلوی در مصاحبه با خبرگزاری رویترز در ۲۳ شهریور ۱۳۲۲ می‌گوید: «من شخصا در ماه ژانویه ۱۹۴۲ [بهمن ۱۳۲۰] که پیمان ایران و انگلیس و شوروی امضا شد مایل به اعلان جنگ به آلمان بودم و می‌خواستم که ایران در دفاع از آزادی سهم بسزایی داشته باشد، لیکن نظر به علل داخلی وزیران من بر آن بودند که هنوز اوضاع برای شرکت ایران در جنگ مساعد نیست، آنگاه آلمانی‌ها در ایران چترباز پیاده کرده و با استقرار مراکز جاسوسی و اقدام به خرابکاری کوشیدند که قدرت دولت مرا بکاهند و بالاخره پس از مشورت با دولت‌های انگلیس، آمریکا و شوروی دولت من به آلمان اعلان جنگ داد.»