جواهرسازی، شغل رایج مردم در شهر سوخته
به گزارش مجله مهر، باستان شناسان در کاوش شهر سوخته مهرههای زیادی را پیدا کردند که از سنگهای لاجورد، عقیق، مرمر، فیروزه و دیگر سنگهای گرانبها و نیمه گرانبها ساخته شده بودند. سنگهایی که تعداد زیادی از آنها از گورستان شهر به دست آمد و نشان داد که ایرانیان باستان در پنج هزار سال پیش به جواهرسازی علاقه داشتهاند.
گروه تاریخ اقتصاد- جواهرسازی، این صنعتی بود که پنج هزار سال پیش ایرانیان باستان به آن علاقه داشتند و به عنوان یک شغل پرطرفدار به سراغش میرفتند. وقتی هنوز دوره تمدن برنز بود و ساکنان شهر سوخته، از متمدن ترین مردمان جهان به شمار میرفتند.
به گزارش مجله مهر، باستان شناسان در کاوش شهر سوخته مهرههای زیادی را پیدا کردند که از سنگهای لاجورد، عقیق، مرمر، فیروزه و دیگر سنگهای گرانبها و نیمه گرانبها ساخته شده بودند. سنگهایی که تعداد زیادی از آنها از گورستان شهر به دست آمد و نشان داد که ایرانیان باستان در پنج هزار سال پیش به جواهرسازی علاقه داشتهاند.
صنعتگران این شهر از طلا و سنگهای گرانبها مهرههای بسیار ظریف و شکیلی میساختند که استفاده تزئینی داشت.
سید منصور سید سجادی سرپرست گروه باستان شناسی شهر سوخته در این باره میگوید: «مطالعه و آزمایشهای انجام شده روی آثار به دست آمده از کاوشهای شهر سوخته به شناسایی مشاغل گوناگون رایج در این شهر چون دامداری، کشاورزی، معماری، مدیریت، صیادی و شکار، سفالگری، فلزکاری، سنگتراشی، تجارت و پزشکی کمک کرده است.
اما یکی از مشاغل ساکنان شهر سوخته در دوران رونق و شکوفایی، مهرهسازی و جواهرسازی بوده است و مردم این شهر چون جوامع دیگر به زیبایی و آراستگی ظاهر و باطن توجه داشتهاند.»
او ادامه میدهد: «مهرهسازان شهر سوخته، آمادهسازی و ساختن انواع مهرهها از موادی مثل چوب، استخوان، گل، سفال، سنگ و فلز برای مراسم تدفین را بر عهده داشتهاند.»
به گفته سید سجادی، غنا و تنوع مواد باستانی و فرهنگی در شهر سوخته نسبت به بسیاری از شهرهای باستانی فلات ایران و سرزمینهای همجوار بیشتر است و سلسله تپههای وسیع و کم ارتفاع محوطه تاریخی شهر سوخته واقع در ۵۶ کیلومتری جنوب شهرستان زابل برای بسیاری از باستان شناسان و علاقهمندان به تاریخ کهن جهان جذاب و دیدنی است.
ایرانیها چه جواهری را میپسندیدند؟
بیشتر اشیای زینتی پیدا شده در شهر سوخته با سنگهای نیمه بهادار وارداتی مانند لاجورد، عقیق و فیروزه که از معادن دوردست به این شهر وارد میشده ساخته شدهاند. سنگهای لاجورد وارداتی توسط صنعتگران این شهر به شئی زینتی یا بلوکهای تراشیده شده تبدیل و به سرزمینهای دور دست آن سوی خلیجفارس صادر میشد. این طور که سرپرست گروه باستان شناسی شهر سوخته میگوید، اشیا و لوازم مدفون در قبور نشان دهنده درجه فقر، غنا و طبقه اجتماعی و در برخی موارد شغل، جایگاه و خاستگاه اصلی افراد است.
صنعتگران شهر سوخته قلوه سنگهای عقیق را از بستر رودخانهها پیدا میکردند و مهرهها را میساییدند و به اشکال متنوع استوانهای، کروی و دیســــک تبـدیل میکردند. گردنبندها یا دستبندهای کشف شده در شهر سوخته از ترکیب چند سنگ با رنگهای مختلف ساخته میشدند و در ساخت آنها بیشتر از مهره لاجورد، فیروزه و عقیق استفاده شده است. با این حال، مقدار سنگها و مهرههای فیروزه ای که در شهر سوخته پیدا شده، بسیار کمتر از لاجورد است. فیروزههایی که استفاده میشدند، در اندازههای کوچک و حداکثر به بزرگی تخم پرندگان استخراج میشده و نیازی به برش اولیه و قطعه قطعه شدن نداشتهاند.
نخستین متههای صنعتی
باستان شناسان در تعدادی از گورهای شهر سوخته نوک مته، اره، تراشه و قطعات نیمه تمام مهرهها و ابزارهای سنگ تراشی را پیدا کردهاند. ابزارهایی که وقتی روی مهرههای چوبی، سنگی و استخوانی به کار میرفت، زیورآلاتی با کاربردهای تزئینی و حتی مذهبی میساخت. سیدسجادی میگوید: «در زمینی به مساحت ۱۰۰ متر مربع از اتاقهای دوره دوم استقرار در شهر سوخته، بیش از ۲۰۰ نوک مته جمعآوری شده و هزاران تراشه و خرده سنگ لاجورد و عقیق، چه به صورت مهرههای شکسته و چه به صورت خرده ریزه، دیده شده است. علاوه بر آن تعداد ۷۱ قطعه فیروزه که حدود ۲۰ درصد فیروزههای پیداشده شهر سوخته را تشکیل میدهد نیز از همین قسمت جمعآوری شده است.»